I- GİRİŞ

Daha önce ülkemiz sosyal güvenlik sisteminde kamu çalışanları için Emekli Sandığı, işçiler için Sosyal Sigortalar Kurumu ve esnaflar için de Bağ-Kur bulunuyordu. Bunların yanında banka sandıkları gibi kurumsal sosyal güvenlik kurumları da vardı.  Sosyal güvenlik alanında faaliyet gösteren çok sayıda kanun ve kurumun bulunması ile fayda sağlayıcıların hak ve yükümlülüklerinin farklılaştığı bir sosyal güvenlik sistemi ortaya çıkmıştır.

Sosyal güvenlik sisteminin esasını oluşturan sosyal sigortalarda farklı kanunlar ile  kurumların bulunması, kapsamda bulunan kişilerin, sosyal sigorta kollarına ait hak ve yükümlülüklerinin farklılaştığı bir sisteme yol açmıştır. Bu kapsamda Bağ-Kur uzun vadeli sigorta kolları kapsamında aylık bağlarken, Sosyal Sigortalar Kurumu ile banka sandıkları uzun ve kısa vadeli sigorta kolları kapsamında gelir ve aylık bağlamakta, T.C.Emekli Sandığı’nda ise kısa vadeli sigorta kolları bulunmamakta, sadece mevzuatında öngörülen aylık bağlanmakta ve aynı zamanda da hazine ve kamu kurum ve kuruluşları adına bir takım ödemeler yapılmaktaydı.

Bu makalemizde 5510 sayılı Kanun açısından sigortalı ve hak sahiplerine, hangi hallerde birden çok gelir veya aylık bağlanacağı hususu ile aynı Kanun’un geçici maddelerine göre de eski Sosyal Sigortalar Kurumu ve Bağ-Kur sigortalıları ile Emekli Sandığı iştirakçileri açısından değerlendireceğiz.

 

II- GELİR VE AYLIK KAVRAMI

Gelir ve aylıkların birleşmesi hususuna geçmeden önce gelir ve aylık kavramını açıklamak gerekmektedir. Sosyal güvenlik sisteminde önemli bir yeri olan sosyal sigorta mevzuatında; kısa vadeli sigorta kolları kapsamında iş kazası veya meslek hastalıkları halinde sigortalıya veya bu kapsamdaki sigortalının ölümünde, hak sahiplerine yapılan sürekli ödemeye gelir denilmektedir.

Uzun vadeli sigorta kolları kapsamında malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile vazife malûllüğü halinde yapılan sürekli ödemeler ise aylık olarak adlandırılmaktadır. Bu güne kadar gelir ve aylıkların birleşmesi hususu, her kurumun özel kanununun olması, gelir ve aylıkların birleşmesi aynı kurum veya kanun içerisinde çözüme kavuşturulmaya çalışılmış, ancak birden fazla sigortalılıktan dolayı gelir ve aylıkların alınması karmaşası devam edilmiştir. Böyle karmaşayı önlemek için sosyal sigorta kurumları arasında norm vestandart birliği sağlayabilmek ve ortak bir sosyal güvenlik politikası takip edebilmek amacıyla, 5502 ve 5510 sayılı Kanunlarla sorun çözülmeye çalışılmıştır.

 

III- REFORM SONRASI GELİR VE/ VEYA AYLIKLARIN BİRLEŞMESİ

Kısa ve uzun vadeli sigorta kolları kapsamında 5510 sayılı Kanun’un 19, 27 ve 29. maddelerine göre sigortalılara, 20 ve 33. maddelerine göre de hak sahiplerine gelir veya aylık bağlanmaktadır. Anılan Kanun’un 54. maddesinde de birden fazla dosyadan gelir, aylık veya gelir ve aylığa hak kazanılması durumlarında, gelir ve aylıkların ne şekilde birleşmesi, bağlanması ve ödenmesi gerektiği hususları ayrıntılı olarak yer almıştır.

Bu düzenlemelere göre sigortalıya, ikiden fazla sigortalılıktan dolayı, gelir ve aylıklar birleştiği takdirde, bu gelir ve aylıklardan en fazla ödemeye imkân veren iki sigortalılık üzerinden gelir veya aylık bağlanarak ödenecektir. Diğer sigortalılıklardan dolayı gelir veya aylık bağlanması ve ödenmesi hususu, durum değişikliği veya diğer bir sigortalılıklardan dolayı gelir veya aylığa hak kazanıldığı tarihe kadar düşecektir.

A- UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARI BAKIMINDAN AYLIKLARIN BİRLEŞMESİ

Hem malûllük hem de yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya, bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı bağlanacaktır. Malûllük aylığı almakta iken aynı zamanda yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya her iki aylık mukayese edilerek yüksek olan aylığı ödenmeye devam edilecektir. İkili sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde yurt içinde veya yurt dışında müstakil malûllük/yaşlılık aylığa hak kazandıktan sonra çalışmaya başlayanlar ikinci bir malûllük/yaşlılık aylığı almaya hak kazanma durumunda aylıklar devam edilecektir.

Malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı ile birlikte, ölen eşinden dolayı da aylığa hak kazanan sigortalıya her iki aylığı alacaktır. Aynı şekilde vazife malûllüğü aylığı almakta iken eşinin ölümü nedeniyle ölüm aylığı almaya hak kazanan hak sahibine her iki aylık tamamı üzerinden ödenecektir.

Ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın yarısı üzerinden ödenecektir. Annesinden dolayı yetim aylığı almakta iken babasının ölümü nedeniyle ikinci bir ölüm aylığı almaya hak kazanan hak sahibi çocuğun her iki aylığı mukayese edilerek yüksek olan aylık tamamı, düşük olan aylık yarısı üzerinden ödenecektir.

Birden fazla çocuğundan aylığa hak kazanan ana ve babaya en fazla aylık ödenmeye imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı üzerinden ödenecektir.

Oğlundan dolayı ölüm aylığı almakta iken diğer oğlunun ölümü nedeniyle ikinci bir ölüm aylığı almaya hak kazanan annenin her iki aylığı mukayese edilerek yüksek olan aylık tamdan düşük olan aylık yarımdan ödenecektir.

Hem eşinden, hem de ana ve/veya babasından dolayı ölüm aylığına hak kazananlara, herkesin kendi tercihine göre eşinden ya da ana veya babasından bağlanacak aylığı ödenecektir. Böylece eşinden dolayı aylık almakta iken, aynı zamanda babasından veya hem eşinden hem babasından dolayı ölüm aylığı almaya hak kazanan hak sahibinin eşinden dolayı aldığı aylık ile babasından dolayı bağlanacak aylık arasında tercihi ettiği aylık ödenecektir.

Harp malûllüğü dâhil vazife malûllüğü aylığı almakta iken, daha sonraki çalışmaları sırasında malûllük aylığı almaya da hak kazanan sigortalıya her iki aylık mukayese edilerek yüksek olan aylık ödenecektir. Aylıkların eşit olması halinde de vazife malûllüğü aylığı, ödenmeye devam edilecektir. Bunlardan sonraki çalışmalarından dolayı yaşlılık aylığına hak kazanması durumunda her iki aylığı almaya devam edecektir.

Hak sahibi olarak eşinden dolayı aylığa hakkı olanın evlenmesi ve bu evliliğinin, ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de aylığa hak kazananlara tercih ettiği eşinden hak kazandığı aylığı ödenecektir. Örneğin önceki eşinden hak sahibi olarak aylık almakta iken evlenen, ancak ikinci eşinin ölümü ile dul kalarak ikinci eşinden de aylık almaya hak kazanması halinde, her iki eşinden veyahut önceki eşlerinden dolayı, ikiden fazla sigortalılıktan dolayı hak ettiği aylıklardan kendi tercihi doğrultusunda, tercih ettiği bir aylık ödenecektir.

B- GELİRLERİN BİRLEŞMESİ

İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından sürekli iş göremezlik geliriyle birlikte ölen eşinden dolayı da gelire hak kazanan eşe her iki sigortalılıktan dolayı gelir ödenecektir. Örneğin geçirdiği iş kazası sonucunda iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından gelir almakta iken, eşinin geçirdiği iş kazası sonucu ölümü nedeniyle iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından ölüm geliri almaya hak kazanan hak sahibinin her iki sigortalılıktan dolayı gelirin, tamamı üzerinden ödenecektir.

Ana ve babasından dolayı ayrı ayrı iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından gelire hak kazanan hak sahiplerine, yüksek olan gelirin tamamı, az olan gelirin yarısı ödenecektir. Örneğin, annesinin geçirdiği iş kazası sonucu ölüm geliri almakta hak sahibi çocuk, aynı zamanda veya daha sonra iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından gelir almakta olan babasının ölümü nedeniyle ikinci bir ölüm geliri almaya hak kazanır. Ancak hak sahibi çocuk veya çocuklarına, her iki geliri mukayese edilerek yüksek olan gelirin tamamı, düşük olan gelir ise yarısı üzerinden ödenecektir.

Birden fazla sigortalı çocuğundan iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından gelire hak kazanan ana ve babaya, en fazla ödemeye imkân veren ilk iki sigortalı çocuğundan yüksek olan gelirin tamamı, düşük olan gelirin yarısı ödenecektir. Örneğin oğlundan dolayı iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından ölüm geliri almakta iken, ikinci oğlunun iş kazası ve meslek hastalığından ölümü nedeniyle ikinci bir ölüm geliri almaya hak kazanan annenin, her iki geliri mukayese edilerek yüksek olan gelirin tamamını, düşük olan gelirin ise yarısı ödenecektir.

Hem eşinden, hem de ana veyahut babasından iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından ölüm gelirine hak kazanması halinde, tercihine göre eşinden ya da ana veyahut babasından bağlanacak geliri alacaktır. Eşinin geçirdiği iş kazası sonucu ölümü nedeniyle ölüm geliri almakta iken, aynı zamanda babasından dolayı iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından ölüm geliri almaya hak kazanan hak sahibinin eşinden dolayı aldığı gelir ile babasından dolayı bağlanacak gelirden tercihi doğrultusundaki sigortalıdan geliri bağlanarak ödenecektir.

İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından ölüm gelirine hak kazanan ve evlenmesi nedeniyle kesilen hak sahibinin, evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından ölüm gelirine hak kazananlara tercih ettiği geliri ödenecektir. Örneğin eşinin geçirdiği iş kazası sonucu ölümü nedeniyle gelir almakta iken evlenen, ancak, ikinci eşin de iş kazası sonucu ölümü ile dul kalarak ikinci eşinden de gelir bağlanmasına hak kazanan hak sahibinin, her iki eşinden dolayı hak ettiği gelirlerden tercih ettiği geliri alması gerekecektir.

C- GELİR VEYA AYLIKLARIN BİRLEŞMESİ

Uzun vadeli malûllük, yaşlılık, ölüm sigortaları aylılığı ve harp malûllüğü dahil vazife malûllüğü aylığı ile iş kazası ve meslek hastalığı sigortasından hak kazanılan gelir veya aylıklar birleşirse, sigortalıya veya hak sahibine bu gelir veya aylıklardan yüksek olanın tamamı, az olanın yarısı bağlanarak ödenecektir. Bu gelir veya aylıkların eşitliği halinde ise iş kazası ve meslek hastalığından bağlanan gelirin tamamı, malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığının yarısı bağlanarak ödenecektir. Örneğin, uzun vadeli sigorta kolundan malûllük aylığı almakta iken,  eşinden dolayı iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yönünden de ölüm gelirini almaya hak kazanan hak sahibinin, kendi çalışmalarından dolayı aldığı aylık ile eşinden dolayı bağlanacak gelir mukayese edilerek yüksek olan aylığının tamamı, düşük olan gelirin yarısı bağlanarak ödenecektir.

Yaşlılık aylığı almakta iken geçirdiği iş kazası sonucu eşinden dolayı ölüm geliri almaya hak kazanan hak sahibinin aldığı aylık ile iş kazası ve meslek hastalığı sonucu hak ettiği gelir mukayese edilerek yüksek olan gelir veya aylığın tamamı, düşük olan gelir veya aylığın yarısı bağlanarak ödenecektir. Örneğin eşinden dolayı ölüm aylığı almakta iken, babasının geçirdiği iş kazası sonucu babasından dolayı da ölüm geliri almaya hak kazanan kız çocuğunun eşinden dolayı aldığı aylık ile babasından dolayı bağlanacak gelir mukayese edilerek yüksek olan aylık tamamı, düşük olan gelirin aylığının yarısı bağlanarak ödenecektir. Yine ilk eşinden dolayı ölüm aylığı almakta iken evlenmesi nedeniyle aylığı kesilmiştir. İkinci eşinin geçirdiği iş kazası sonucu vefatı nedeniyle ölüm geliri almaya hak kazanan hak sahibi eşin, ilk eşinden dolayı aldığı aylık ile ikinci eşinden dolayı bağlanacak gelir mukayese edilerek yüksek olan gelir veya aylığın tamamı, düşük olan gelir veya aylığın yarısı bağlanarak ödenecektir.

D- BİRDEN FAZLA GELİR VEYA AYLIKLARIN BİRLEŞMESİ

Bir kişide ikiden fazla sigortalılıktan dolayı gelir ve aylıklar birleştiği takdirde, bu gelir ve aylıklardan en fazla ödemeye imkan veren iki sigortalılık üzerinden gelir veya aylık bağlanacaktır, diğer iki sigortalılardan dolayı, gelir ve aylık alma hakları, durum değişikliği veya diğer bir sigortalıdan gelir veya aylığa hak kazanıldığı tarihe kadar devam edecektir.

Örneğin eşinden dolayı iş kazası ölüm geliri ve ölüm aylığı almakta iken kendi çalışmalarından dolayı yaşlılık aylığı almaya hak kazanan hak sahibine ikiden fazla dosyadan gelir veya aylık bağlanamayacağından, gelir veya aylıklar mukayese edilerek hesaplanan en düşük gelir veya aylık sistemden çıkarılır. Gelir ve aylığın eşit olması halinde aylık sistemden çıkarılır ve kalanlar mukayese edilerek yüksek olanın tamamı, düşük olanın yarısı bağlanarak ödenecektir.

Aynı şekilde, 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre eşinden dolayı iş kazası ölüm geliri ve ölüm aylığı almakta iken yaşlılık aylığı almaya hak kazanan sigortalıya ikiden fazla dosyadan gelir veya aylık bağlanamaması nedeniyle,  en fazla ödemeye imkan veren iki sigortalı üzerinden gelir veya aylık ödeneceğinden, hesaplanan en düşük ölüm gelir veya aylıklar sistemden çıkarılarak, kalan gelir veya aylıklar kişiye tamamı üzerinden ödenecektir.

 

IV- REFORM ÖNCESİ SİGORTALI OLANLAR VEYA HAK SAHİPLERİ

Yeni Sosyal Güvenlik Kanunu’nun yürürlüğünden yani 1 Ekim 2008 tarihinden önce Sosyal Sigortalar Kurumu ve Bağ-Kur’dan birden fazla sigortalılıktan dolayı bağlanmış veya hak edilmiş olan gelir ve aylıklar, ödenmeye devem edilecektir. Ancak anılan tarihten sonra yeni bir sigortalılıktan dolayı, gelir ve aylığa hak kazanılması halinde, hak kazanılan gelir ve aylıkları mukayese edilerek en düşük miktarlı gelir ve aylıklar sistemden çıkarılacaktır. Ancak, 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren yeni bir sigortalılıktan aylığa hak kazanılması halinde, sigortalılıkların gelir ve aylıkları mukayese edilerek en düşük miktarlı gelir veya aylık sistemden çıkarılacaktır. Diğer sigortalı veya sigortalılıklardaki gelir ve aylık hakları, durum değişikliği veya diğer bir dosyadan gelir veya aylığa hak kazanıldığı tarihe kadar düşer. Bu işlem, her durum değişikliğinde veya yeni bir sigortalılıktan gelir ve aylığa hak kazanılması halinde tekrarlanacaktır.

Kamu görevlileri yani Emekli Sandığı açısından ise 5434 sayılı Kanun’a göre ödenmekte olan aylıklar ile 2008 yılı Ekim aybaşından önce iştirakçi olup da söz konusu tarihten sonra 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre hak kazanılan aylıkların bağlanması ve kesilmesi işlemlerinde, yürürlükten kaldırılan hükümleri de dâhil 2829 ve 5434 sayılı Kanunlardaki hükümlere göre işlem yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Bir başka ifade ile 2008 yılı Ekim aybaşından önce, birden fazla sigortalılıktan dolayı bağlanmış aylıklar ile iştirakçi olarak çalışmış olmaları sebebiyle birden fazla sigortalılıktan dolayı yeniden aylığa hak kazanmaları halinde, bu aylıkların, 5510 sayılı Kanun’a göre mukayese edilerek kesilmesine imkân bulunmamaktadır. Çünkü 2008 yılı Ekim aybaşından önce bağlanmış aylıklar ile iştirakçi olarak çalışmış olmaları sebebiyle bağlanacak aylıkların bağlanmasını, kesilmesini ve yeniden bağlanması işlemlerinde, 5510 sayılı Kanun değil, 5434 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağı açıkça hükme bağlanmış bulunmaktadır.

A- AYLIKLARIN BİRLEŞMESİ

Sosyal Sigortalar Kurumu veya Bağ-Kur’dan;

● Kendi çalışmalarından dolayı aylık almakta iken, eşinin ölümü nedeniyle 5510 sayılı Kanun’a göre ölüm aylığı almaya hak kazanan hak sahibinin her iki aylığının karşılaştırılması sonucunda her iki aylık tam olarak,

● Eşinden dolayı aylık almakta olan hak sahibi, babasından dolayı 5510 sayılı Kanun’a göre ölüm aylığı almaya hak kazanması halinde, eşinden dolayı aldığı aylık ile babasından dolayı bağlanacak aylıklardan, hangisini tercih etti ise o aylık,

●Eşinden dolayı aylık almakta olan hak sahibi, evlenmesi sebebiyle kesilen, ancak, ikinci eşinin ölümü ile dul kalarak ikinci eşinden de 5510 sayılı Kanun’a göre hak sahibi olarak aylığa hak kazanan, her iki eşinden dolayı hak ettiği aylığın karşılaştırılması sonucunda bağlanacak aylıklardan hangisini tercih etti ise o aylık,

●Annesinden dolayı aylık almakta iken babasından dolayı 5510 sayılı Kanun’a göre ölüm geliri almaya hak kazanan hak sahibinin, annesinden dolayı aldığı aylık ile babasından dolayı bağlanacak aylığın karşılaştırılması sonucunda yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı

ödenecektir.

 

Örnek-1: 1479 sayılı Kanun’a göre 01.05.2007 tarihinden itibaren oğlundan dolayı aylık almakta iken eşinin ölümü nedeniyle 5510 sayılı Kanun’a göre 01.10.2010 tarihinde ölüm aylığı almaya hak kazanan hak sahibinin oğlundan dolayı aldığı aylık, 06.08.2003 tarihinden sonra bağlanması nedeniyle kesilerek, sadece eşinden dolayı aylık bağlanacaktır.

 

Örnek-2: Eşinden dolayı aylık almakta iken evlenen, ancak, ikinci eşinin ölümü ile dul kalarak ikinci eşinden de 5510 sayılı Kanun’a göre aylığa hak kazanan hak sahibinin her iki eşinden dolayı hak ettiği aylığın karşılaştırılması sonucunda bağlanacak aylıklardan tercih ettiği aylık ödenecektir.

 

B- GELİRLERİN BİRLEŞMESİ

Sosyal Sigortalar Kurumu’ndan Kanun’un yürürlük tarihinden önce iş kasası ve meslek hastalığı geliri almakta iken, Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonraki bir tarihte de eşinin iş kasası ve meslek hastalığı ölümü nedeniyle ölüm geliri almaya hak kazanan hak sahibinin, her iki sigortalılıktan dolayı bağlanacak gelirin tamamı ödenecektir.

C- GELİR VE AYLIKLARIN BİRLEŞMESİ

Sosyal Sigortalar Kurumu veya Bağ-Kur’dan;

● Kendi çalışmalarından dolayı aylık almakta iken eşinin iş kazası geçirmesi sonucu 5510 sayılı Kanun’a göre ölüm geliri almaya hak kazanan hak sahibinin, kendi çalışmalarından dolayı aldığı aylık ile eşinden dolayı bağlanacak gelirin karşılaştırılması sonucunda yüksek olanın tamamı, düşük olanın yarısı,

●Eşinden dolayı aylık almakta iken babasından dolayı 5510 sayılı Kanun’a göre ölüm geliri almaya hak kazanan hak sahibinin eşinden dolayı aldığı aylık ile babasından dolayı bağlanacak gelirden hangisini tercih etti ise o  gelir veya aylık,

●Annesinden dolayı aylık almakta iken babasından dolayı 5510 sayılı Kanun’a göre ölüm geliri almaya hak kazanan hak sahibinin, annesinden dolayı aldığı aylık ile babasından dolayı bağlanacak aylığın karşılaştırılması sonucunda yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı

ödenecektir.

Örnek-1: 506 sayılı Kanun’a göre 01.05.2008 tarihinden itibaren oğlundan dolayı gelir almakta iken eşinin ölümü nedeniyle 5510 sayılı Kanun’a göre 01.10.2013 tarihinde ölüm aylığı almaya hak kazanan hak sahibinin oğlundan dolayı aldığı gelir, 06.08.2003 tarihinden sonra bağlanması nedeniyle kesilerek, sadece eşinden dolayı aylık bağlanacaktır.

 

Sosyal Sigortalar Kurumu’ndan eşinden dolayı iş kazası ölüm geliri ve ölüm aylığı almakta iken, kendi çalışmalarından dolayı 5510 sayılı Kanun’a göre yaşlılık aylığı almaya hak kazanan hak sahibinin, ikiden fazla dosyadan gelir ve aylığa hak kazanması nedeniyle, hesaplanan en düşük aylık sistemden çıkarılacaktır. Gelir ve aylığın eşit olması halinde aylık sistemden çıkarılacak, kalan sigortalılıkların karşılaştırılması sonucunda yüksek olan aylık tamamı, düşük olan gelirin yarısı ödenecektir.

Sosyal Sigortalar Kurumu’ndan eşinden dolayı iş kazası ölüm geliri ve ölüm aylığı almakta iken kendi çalışmalarından dolayı yaşlılık aylığı almaya hak kazanan hak sahibinin hesaplanan en düşük gelir veya aylığı sistemden çıkarılarak kalan iki gelir veya aylıkların tamamı ödenecektir.

 

Örnek-2: Sosyal Sigortalar Kurumu veya Bağ-Kur’dan yaşlılık aylığı alırken sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışan sigortalı, geçirdiği iş kazası sonucu 15.09.2021 tarihinden itibaren sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanırsa, bu durumda, daha önce yapılan mukayese sonucunda sistemden çıkarılan ölüm geliri sigortasındaki gelir miktarı yeni mukayesenin yapılacağı tarihe kadar güncellenerek, sigortalı ve hak sahibi olarak gelir veya aylığa hak kazandığı tüm dosyaların aylık durumları yeniden dikkate alınarak değerlendirilecektir.

D- SSK, BAĞ-KUR VEYA EMEKLİ SANDIĞI’NDAN GELİR VEYA AYLIK ALMAKTA İKEN EMEKLİ SANDIĞI KANUNU’NA GÖRE AYLIĞA HAK KAZANILMASI

Yeni Kanun’un yürürlüğe girdiği 2008 yılı Ekim aybaşından önce, birden fazla sigortalılıktan dolayı bağlanmış aylıklar ile iştirakçi olarak çalışmış olmaları sebebiyle birden fazla sigortalılıktan dolayı yeniden aylığa hak kazanmaları halinde, bu aylıkların, 5510 sayılı Kanun’a göre mukayese edilerek kesilmesine 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesine göre imkân bulunmamaktadır.

Sosyal Sigortalar Kurumu’ndan eşinden dolayı iş kazası ölüm geliri ve ölüm aylığı almakta iken, 5434 sayılı Kanun’a tabi iştirakçiliğinden dolayı emekli aylığı almaya hak kazanan hak sahibinin ikiden fazla dosyadan aylığa hak kazanmasına rağmen, 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesine göre her iki sigortalılığından da aylık ve gelirin tamamı ödenecektir.

Sosyal Sigortalar Kurumu veya Bağ-Kur’dan eşinden dolayı hak sahibi aylığı almakta iken, 5434 sayılı Kanun kapsamında emekli aylığı alan babasından dolayı 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesine göre yetim aylığı almaya hak kazanana, eşinden dolayı aldığı aylık ile babasından dolayı bağlanacak aylık da ödenecektir.

Sosyal Sigortalar Kurumu veya Bağ-Kur’dan annesinden dolayı aylık almakta iken babasından dolayı 5434 sayılı Kanun kapsamında emekli aylığı alan babasından dolayı 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesine göre yetim aylığı almaya hak kazanan kişiye, annesinden dolayı aldığı aylık ile babasından dolayı bağlanacak aylığın tamamı ödenecektir.

Emekli Sandığı’ndan eşinden dolayı dul aylığı almakta iken evlenen, ancak, ikinci eşinin ölümü ile dul kalarak ikinci eşinden de 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesine göre dul aylığa hak kazanan hak sahibinin, her iki eşinden dolayı hak ettiği aylıktan 5434 sayılı Kanun çerçevesinde bağlanacak aylıklardan tercih ettiği aylık ödenecektir.

Örnek-1: 5434 sayılı Kanun’a göre 01.03.1987 tarihinden itibaren oğlundan dolayı aylık almakta iken, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendi kapsamında çalışan eşinin ölümü nedeniyle 5510 sayılı Kanun’a göre 01.07.2011 tarihinde ölüm aylığı almaya hak kazanması halinde, oğlundan dolayı aldığı aylık ile eşinden dolayı bağlanacak aylığın tamamı üzerinden ödenecektir.

 

Örnek-2: Sosyal Sigortalar Kurumu veya Bağ-Kur’dan 01.03.2005 tarihinden itibaren oğlundan dolayı aylık almakta iken eşinin ölümü nedeniyle 5510 sayılı Kanun’a göre 01.04.2013 tarihinde ölüm aylığı almaya hak kazanan hak sahibinin oğlundan dolayı aldığı aylık, 06.08.2003 tarihinden sonra bağlanması nedeniyle kesilecek, sadece eşinden dolayı tek aylık bağlanacaktır. Çünkü 5510 sayılı Kanun hak sahibi olarak hem eşinden hem de oğlundan aylık alma imkanı tanımamaktadır. Ancak aynı kişi 5434 sayılı Kanun’a tabi oğlundan dolay aylık almaya hak kazanması halinde, her iki aylığa almaya hak kazanacak ve ödenecektir.

 

V- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Yeni mevzuat olan 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği Ekim 2008 tarihinden önce SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı mevzuatına göre birden fazla sigortalıdan bağlanmış olanlar gelir ve aylıkları almaya devam edecektir. Ancak anılan tarihten sonra yeni bir sigortalıdan aylığa hak kazanılması halinde, sigortalıların gelir ve aylıkları mukayese edilerek en düşük miktarlı sigortalı kapsamdan çıkarılacaktır.

Emekli Sandığı tarafından 5434 sayılı Kanun’a göre bağlanmış ve ödenmekte olan aylıklar ile Ekim 2008 tarihinden önce iştirakçi olup da söz konusu tarihten sonra çalışmaya devam edenlerin aylılarının bağlanmasında ve kesilmesi işlemlerinde yürürlükten kaldırılan hükümleri de dâhil 2829 ve 5434 sayılı kanunlardaki hükümlere göre işlem yapılacağı hüküm altına alınmıştır. 1 Ekim 2008 tarihinden önce bağlanmış aylıklar ile Emekli Sandığı iştirakçisi olarak çalışmış olmaları sebebiyle bağlanacak aylıkların bağlanmasını, kesilmesini ve yeniden bağlanması işlemlerinde, 5510 sayılı Kanun değil, 5434 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

 

 

Yazar:MehmetÇAKMAK*

Yaklaşım / Nisan 2009 / Sayı: 196