I- GİRİŞ

Mülga 506 sayılı Kanun’un[1] 2. maddesinde ve yürürlükte bulunan 5510 sayılı Kanun’un[2] 4/a maddesinde, hizmet akdine tabi olarak bir veya birden fazla işveren yanında çalıştırılanlar sigortalı sayılmıştır. 4/a(SSK) sigortalılarının emeklilik şartları mülga 506 sayılı kanun ve yürürlükte bulunan 5510 sayılı kanunda ayrıntılarıyla açıklanmıştır. Emeklilik şartları zaman içerisinde değişikliğe uğrayarak daha zor şartlara bağlanmıştır. Mülga 506 sayılı Kanun’da belirtilen emeklilik şartlarında köklü değişiklikler getiren 4447[3] ve 4759 sayılı Yasa[4] ile 5510 sayılı kanunda getirilen düzenlemeler milat niteliğindedir. Sosyal güvenlik sisteminde yapılan değişikler neticesinde sigortalılık başlangıcı;

a- Erkekler için 08.09.1976, Kadınlar için 08.09.1981 öncesi olanlar,

b- 08.09.1999 (hariç) öncesi olanlar,

c- 08.09.1999 (dahil)-30.04.2008(dahil) arası olanlar,

d- 01.05.2008 (dahil) ve sonrası olanlar

için farklı emeklilik şartları söz konusudur. 4/a(SSK) sigortalılarının emeklilik şartlarının hesaplanmasında yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı kavramları ile bunları etkileyen unsurların da ayrıntılarıyla bilinmesi gerekmektedir.

Bu makalemizde 4/a(SSK) sigortalılarının emeklilik şartları ve hesaplanması ile ilgili bilinmesi gerekenler açıklanacaktır.

II- 4/A(SSK) SİGORTALILARININ EMEKLİLİK ŞARTLARI

A- SİGORTALILIK BAŞLANGICI ERKEKLER İÇİN 08.09.1976 (DAHİL), KADINLAR İÇİN 08.09.1981(DAHİL) ÖNCESİ OLANLAR

08.09.1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanun ile Mülga 506 sayılı Kanun’a eklenen geçici 81/A maddesinde “Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce yürürlükte bulunan hükümlere göre yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olanlar ile sigortalılık süresi 18 yıl ve daha fazla olan kadınlar ve sigortalılık süresi 23 yıl ve daha fazla olan erkekler hakkında, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte bulunan hükümler uygulanır.” denilmektedir. Buna göre; 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün sayısını veya  15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün sayısı ve 55 yaşını tamamlayan erkek sigortalı emekli olabilecektir. Kadın sigortalılar için ise 20 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün sayısı veya 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün sayısı ve 50 yaşını tamamlamaları durumunda emekli olabileceklerdir.( Bu husus aşağıda yer alan tablo-1 ve tablo-2 de ayrıca belirtilmiştir.)

B- SİGORTALILIK BAŞLANGICI 08.09.1999(HARİÇ) ÖNCESİ OLANLAR

Mülga 506 sayılı kanuna eklenen geçici 81. maddede, 08.09.1999 öncesi sigortalılığı başlayanların emeklilik şartları kademeye tabi tutulmuştur. İlgili maddenin 1. Fıkrasının (B) bendinde normal emeklilik şartları, (C) bendinde ise yaştan emeklilik şartları belirlenmiş olup, emeklilik şartları aşağıdaki 1 ve 2 numaralı tablolarda belirtilmiştir.

Tablo:1 (NORMAL EMEKLİLİK ŞARTLARI)

KADIN SİGORTALI				KANUN MADDESİ	ERKEK SİGORTALI
İŞE GİRİŞ	YIL	YAŞ	GÜN		İŞE GİRİŞ	YIL	YAŞ	GÜN
08.09.1981 öncesi	20	Yok	5000	506 G81/1/A	08.09.1976  öncesi	25	yok	5000
09.09.1981-23.05.1984	20	40	5000	506 G81/1/B/a	09.09.1976-23.05.1979	25	44	5000
24.05.1984-23.05.1985	20	41	5000	506 G81/1/B/b	24.05.1979-23.11.1980	25	45	5000
24.05.1985-23.05.1986	20	42	5075	506 G81/1/B/c	24.11.1980-23.05.1982	25	46	5075
24.05.1986-23.05.1987	20	43	5150	506 G81/1/B/d	24.05.1982-23.11.1983	25	47	5150
24.05.1987-23.05.1988	20	44	5225	506 G81/1/B/e	24.11.1983-23.05.1985	25	48	5225
24.05.1988-23.05.1989	20	45	5300	506 G81/1/B/f	24.05.1985-23.11.1986	25	49	5300
24.05.1989-23.05.1990	20	46	5375	506 G81/1/B/g	24.11.1986-23.05.1988	25	50	5375
24.05.1990-23.05.1991	20	47	5450	506 G81/1/B/h	24.05.1988-23.11.1989	25	51	5450
24.05.1991-23.05.1992	20	48	5525	506 G81/1/B/ı	24.11.1989-23.05.1991	25	52	5525
24.05.1992-23.05.1993	20	49	5600	506 G81/1/B/j	24.05.1991-23.11.1992	25	53	5600
24.05.1993-23.05.1994	20	50	5675	506 G81/1/B/k	24.11.1992-23.05.1994	25	54	5675
24.05.1994-23.05.1995	20	51	5750	506 G81/1/B/l	24.05.1994-23.11.1995	25	55	5750
24.05.1995-23.05.1996	20	52	5825	506 G81/1/B/m	24.11.1995-23.05.1997	25	56	5825
24.05.1996-23.05.1997	20	53	5900	506 G81/1/B/n	24.05.1997-23.11.1998	25	57	5900
24.05.1997-23.05.1998	20	54	5975	506 G81/1/B/o	24.11.1998-07.09.1999	25	58	5975
24.05.1998-23.05.1999	20	55	5975	506 G81/1/B/p
24.05.1999-07.09.1999	20	56	5975	506 G81/1/B/r

4/a(SSK) sigortalılarının normal emeklilik şartlarının hesabında sigortalılık başlangıcı önem arz etmektedir. Sigortalının sigorta başlangıcının 18 yaş öncesi veya sonrasında olması dikkate alınmaksızın sigortalı adına ilk defa uzun vade sigorta kollarına tabi olarak bildirim yapıldığı tarih hangi tarih aralığında yer alıyorsa emeklilik şartları ona göre değişmektedir. Ancak sigortalının sigortalılık başlangıcı çıraklık/stajyer kapsamındaki çalışmaya dayanıyorsa, bu çalışma karşılığında kısa vade sigorta kolları bildirimi yapıldığından emeklilik hesabında sigorta başlangıcı olarak dikkate alınmamaktadır.

Tablo:2 (Yaştan Emeklilik Şartları)

KADIN SİGORTALI					ERKEK SİGORTALI
15 yıl, 50 yaş, 3600 gün şartının yerine getirildiği tarih	YIL	YAŞ	GÜN SAYISI	KANUN MADDESİ	15 yıl, 55 yaş, 3600 gün şartının yerine getirildiği tarih	YIL	YAŞ	GÜN SAYISI
08.09.1981 ve öncesinde işe başlayanlarda 3600 ün doldurulduğu tarihe bakılmaz. 15 yıl, 50 yaş ve 3600 gün yeterlidir.				506 G81/1/C	08.09.1976 ve öncesinde işe başlayanlarda 3600 ün doldurulduğu tarihe bakılmaz. 15 yıl, 55 yaş ve 3600 gün yeterlidir
23.05.2002’den önce	15	50	3600	506 G81/1/C-a	23.05.2002’den önce	15	55	3600
24.05.2002-23.05.2005	15	52	3600	506 G81/1/C/ba	24.05.2002-23.05.2005	15	56	3600
24.05.2005-23.05.2008	15	54	3600	506 G81/1/C/bb	24.05.2005-23.05.2008	15	57	3600
24.05.2008-23.05.2011	15	56	3600	506 G81/1/C/bc	24.05.2008-23.05.2011	15	58	3600
24.05.2011’den sonra	15	58	3600	506 G81/1/C/bd	24.05.2011-23.05.2014	15	59	3600
				506 G81/1/C/be	24.05.2014 ten sonra	15	60	3600

3600 günden emeklilik olarak bilinen yaştan emeklilikte, kadın sigortalılar için 15 yıl, 50 yaş, 3600 gün; erkek sigortalılar için ise 15 yıl, 55 yaş, 3600 gün şartının her birinin tamamlandığı tarih hesap edilerek en son(ileri tarih) hangisi sağlanmış ise o tarih yukarıdaki tabloda hangi tarih aralığında yer alıyorsa emeklilik şartları ona göre belirlenmektedir.

C- SİGORTALILIK BAŞLANGICI 08.09.1999(DAHİL)-30.04.2008(DAHİL) ARASI OLANLAR

Mülga 506 sayılı Kanun’un 60. Maddesinde 08.09.1999(dahil)-30.04.2008 arası sigorta başlangıcı olanların emeklilik şartları belirlenmiştir. Buna göre;

Tablo: 3 (Emeklilik Şartları)

İlk defa 08.09.1999 (dahil) – 30.04.2008 tarihleri arasında çalışmaya başlayanlar
KADIN SİGORTALI							KANUN MADDESİ	ERKEK SİGORTALI
	Yıl		Yaş		P.Ö.G.S.				Yıl		Yaş	P.Ö.G.S
08.09.1999-30.04.2008		yok		58		7000	506-60/1/A/a	08.09.1999-30.04.2008		yok	60	7000
		25		58		4500	506-60/1/A/b			25	60	4500

D- SİGORTA BAŞLANGICI 01.05.2008 (DAHİL) VE SONRASI OLANLAR

5510 sayılı Kanun’un 28 ve geçici 6. maddelerinde 01.05.2008 ve sonrasında sigortası başlayanların emeklilik şartları belirlenmiştir. Buna göre;

Tablo:4 (Normal Emeklilik Şartları)

İlk defa 01.05.2008 (dahil) sonrası çalışmaya başlayanlar 7200 prim ödeme gün sayısını tamamladıkları tarihe* göre
	Kadın	Erkek	GÜN	KANUN MADDESİ
01.05.2008 – 31.12.2035 arası*	58	60	7200	5510-28/2/a
01.01.2036 – 31.12.2037 arası*	59	61	7200	5510-28/2/b1
01.01.2038 – 31.12.2039 arası*	60	62	7200	5510-28/2/b2
01.01.2040 – 31.12.2041 arası*	61	63	7200	5510-28/2/b3
01.01.2042 – 31.12.2043 arası*	62	64	7200	5510-28/2/b4
01.01.2044 – 31.12.2045 arası*	63	65	7200	5510-28/2/b5
01.01.2046 – 31.12.2047 arası*	64	65	7200	5510-28/2/b6
01.01.2048 – tarihinden itibaren*	65	65	7200	5510-28/2/b7

5510 sayılı kanuna göre normal emeklilik şartlarının belirlenmesinde 7200 prim ödeme gün sayısının tamamlandığı tarih hangi tarih aralığında ise ona göre emeklilik şartları belirlenmektedir.

Tablo:5 (Yaştan Emeklilik Şartları)

İlk defa 01.05.2008(dahil) sonrası çalışmaya başlayanlar aşağıdaki gün sayısını tamamladıkları tarihe* göre (5510 S.K. 28\3, Geçici 6\7-b)
Başlangıç tarihi	P.Ö.G.S.	01.01.2036 öncesi*		01.01.2036-31.12.2037*		01.01.2038 – 31.12.2039*		01.01.2040 – 31.12.2041*		01.01.2042 sonrası*
		Kadın	Erkek	Kadın	Erkek	Kadın	Erkek	Kadın	Erkek	Kadın	Erkek
01.05.2008 – 31.12.2008	4600	61	63	62	64	63	65	64	65	65	65
01.01.2009 – 31.12.2009	4700
01.01.2010 – 31.12.2010	4800
01.01.2011 – 31.12.2011	4900
01.01.2012 – 31.12.2012	5000
01.01.2013 – 31.12.2013	5100
01.01.2014 – 31.12.2014	5200
01.01.2015 – 31.12.2015	5300
1.1.2016	5400

5510 sayılı kanuna göre yaştan emeklilik şartında sigorta başlangıcına göre tamamlanması gereken prim ödeme gün sayısı değişmekte ve emeklilik yaşı bu prim ödeme gün sayısının tamamlandığı tarihe göre belirlenmektedir.

III- EMEKLİLİK HESABINDA BİLİNMESİ GEREKENLER

Emeklilik şartlarının hesaplanmasında yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı kavramları bilinmelidir. Bu hususlar 2011/58 sayılı tahsis genelgesinde[5] ayrıntılarıyla açıklanmıştır. Buna göre;

A- SİGORTALILIK SÜRESİ

Sigortalılık süresi, sigortalının malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte bulunduğu tarih, ölen sigortalılar için de ölüm tarihi arasında geçen süre olarak dikkate alınmaktadır. Bu sürenin tamamen çalışılarak ya da prim ödenerek geçirilmiş olması koşul olmadığı gibi, bu sürenin başlangıç ve sonu arasında sigortalının aralıklı ya da birden çok sigortalılık haline tabi çalışmasının, sigortalılık süresinin belirlenmesinde bir önemi bulunmamaktadır.

Sigortalıların 506 sayılı Kanun’un geçici 81 inci maddesine göre aylığa hak kazanma koşullarının belirlenmesinde 18 yaş uygulamasına bakılmaksızın, ilk işe giriş tarihine göre yaş, prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi koşulları tespit edilecektir. Söz konusu koşullardan sigortalılık süresi koşulunun tahsis talep tarihinde yerine gelip gelmediği incelenirken ise, 18 yaş uygulamasına bakılacaktır. Örneğin, 01.01.1970 doğumlu sigortalı ilk defa uzun vade sigorta kollarına tabi olarak 15 yaşında 01.01.1985 tarihinde çalışmaya başlaması durumunda emeklilik şartları 01.01.1985 e göre belirlenecek ve 25 yıl sigortalılık süresi,48 yaş, 5225 gün sayısını tamamlaması durumunda emekli olabilecektir. Emeklilik şartlarından sigortalılık süresinin başlangıcı ise 18 yaşını doldurduğu 01.01.1988 tarihi esas alınarak 01.01.2013 tarihinde tamamlamış olacaktır.

5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihine kadar gerek 506 sayılı Kanun’un ek 5 inci, gerekse 5434 sayılı Kanun’un 32. maddesine göre verilen fiili hizmet süresi zamları sigortalılık süresine ilave edilmektedir. 5510 sayılı Kanun’un 40. maddesine göre verilen fiili hizmet süresi zamları prim ödeme gün sayısına ilave edilecek ve emeklilik yaş hadlerinden indirilmekte ve sigortalılık süresine etkisi bulunmamaktadır. Örneğin, vatani hizmetini 1 yıl süreyle asteğmen olarak yapan sigortalının bu hizmetinden ötürü 5434 sayılı Kanun’un 32. Maddesi kapsamında kazandığı 3 aylık fiili hizmet zammı sigortalılık süresine eklenecektir. Sigortalımızın sigortalılık başlangıcı 01.12.1989 olduğu varsayıldığında emeklilik şartları 25 yıl, 52 yaş ve 5525 gün olmasına karşın, 3 aylık fiili hizmetin sigortalılık süresine eklenmesi neticesinde sigortalılık süresinin başlangıcı 01.09.1989 olacak ve emeklilik şartları 25 yıl, 51 yaş ve 5450 gün olacaktır.

B- PRİM ÖDEME GÜN SAYISI

Kanun, malûllük, yaşlılık ve ölüm aylıklarına hak kazanmada belli bir prim ödeme gün sayısını koşul olarak aramaktadır. Prim ödeme gün sayısı; malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak geçen sürelere ait gün sayısını ifade etmektedir. 506 sayılı kanun döneminde maden yeraltında çalışmaya başlayan sigortalıların çalışmaları, 5434 sayılı kanun kapsamında fiili hizmete tabi çalışmaları, 5510 sayılı Kanun’un 40. maddesi kapsamında fiili hizmete tabi geçen çalışmalar ile malûl çocuğu bulunan kadın sigortalıların çalışmaları belirlenen oran mucibinde prim ödeme gün sayılarına eklenmektedir.

C- YAŞ

Emeklilik yaşının tespitinde ilk defa malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olunduğu tarihte, nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihi esas alınmaktadır. Ancak söz konusu doğum tarihinin hatalı işlenmesi durumu varsa idarece yapılan düzeltmeler dikkate alınmaktadır. Böylelikle ilk defa sigortalı olunduğu tarihten sonra yapılan yaş tashihleri emeklilikte dikkate alınmamaktadır.

Emeklilik tarihinin tespitinde emeklilik yaşının tamamlandığı tarih dikkate alınmaktadır. Örneğin 01.01.1970 doğumlu sigortalı 50 yaşında emekli olacaksa, en erken 01.01.2020 tarihinde emeklilik dilekçesi verebilir.

Emeklilik yaş hadlerinden 506 sayılı Kanun’un mülga ek 5 inci maddesi kapsamındaki itibari hizmet süreleri, Kanunun 40. maddesi kapsamındaki fiili hizmet süresi zamları ve 5510 sayılı Kanun’un 28 inci maddesi kapsamında kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl çocuğu bulunanların 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri indirilir.

IV- SONUÇ

Bir veya birden fazla işverenin emrinde çalışan 4/a(SSK) sigortalıları, günlük ihtiyaçlarını karşılamak için gelir elde etmenin yanında çalışma gücünün olmadığı ileri yaşlarda emeklilik hakkı elde edebilmek için de çalışmaktadırlar. Kanun koyucu tarafından belirli şartların oluşmasına bağlanan emeklilik şartları zaman içerisinde değiştirilerek her yeni değişiklik ile emeklilik daha zor şartlara bağlanmıştır. Emeklilikte sigortalılık başlangıcı önem arz etmekte ve ne kadar eski bir tarihi kapsıyorsa o kadar kolay şartlarda emekli olunabilmektedir. Mülga 506 sayılı kanunda değişiklik yapan 4447 ve 4759 sayılı Yasa ile 08.09.1999 öncesi sigortası başlayanların emeklilik şartları sigortalılık başlangıcı 08.09.1999 tarihine yaklaştıkça artan prim ödeme gün sayısı ve yaş şartına tabi tutularak kademeye tabi tutulmuş ayrıca 08.09.1999 tarihi ve sonrasında sigortası başlayan kadın sigortalıların 58, erkek sigortalıların ise 60 yaşında emekli olabilecekleri hüküm altına alınmış ve 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi ile beraber ise bu şartlar kademeli olarak arttırılarak erkek ve kadınların emeklilik yaşı 65’e yükseltilmiştir.

Emeklilik hesabında yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı kavramları ayrıntılarıyla bilinmelidir. Örneğin emeklilik hesabında 18 yaşından önce geçen hizmetlerin dikkate alınıp alınmayacağı karıştırılmaktadır. 18 yaş öncesi sigortalılık başlangıcı emeklilik şartlarının belirlenmesinde dikkate alınırken, emeklilik şartlarından sigortalılık süresi ise 18 yaşın doldurulduğu tarihte başlamaktadır. Bu ve buna benzer hususlardan herhangi birinin ihmal edilmesi emeklilik şartlarını doğru belirlemeyi engelleyecektir.

 

---

*             Sosyal Güvenlik Denetmeni

[1]              29.07.1964 tarih 11779 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2]              16.06.20016 tarih 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[3]              08.09.1999 tarih 23810 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[4]              01.06.2002 tarih 24772 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[5]              22.07.2011 tarih 467 sayı ile yayımlanmıştır.